Wie wordt wijzer van ‘slimme’ duurzaamheidsinnovaties?

Sharing is caring!

In veel duurzaamheidsdiscussies komt technologische vooruitgang ter tafel. Niet zelden wordt het (binnenkort) verschijnen van innovaties op het gebied van techniek en duurzaamheid als argument gebruikt om critici de pas af te snijden. Deze manier van tijdrekken is productief. Het verlegt de focus van de discussie over verduurzaming. De focus verschuift van de huidige (energie)gebruiker naar mogelijke technieken en het creëren van ruimte voor technologische oplossingen.

Voorbeeldscenario elektrische auto 2025

Bij aankomst op je werk koppel je je elektrische auto aan de laadpaal. In je agenda staan tot 11:00 uur vergaderingen op kantoor en om 12:30 uur een afspraak op locatie. Op basis van de afstand naar je bestemming en de verkeersdrukte berekenen slimme toepassingen constant hoe laat je moet vertrekken. Om 11:45 uur krijg je precies op tijd een vertrekwaarschuwing. Tot 10:24 uur heeft je auto de accu bijgeladen door gebruik te maken van het zonnepaneel op het dak van je auto. Daarna is-ie automatisch overgeschakeld op stroom van het elektriciteitsnet. Het regent en het is druk op de weg. Het zonnepaneel heeft weinig capaciteit en daarom is je auto een half uur eerder dan anders overgeschakeld op netstroom. Gelukkig is het extra verbruik van netstroom beperkt tot een minimum.

Onderweg naar je afspraak verschijnt een melding op de boordcomputer: “Prestatieverlies accu, afspraak ingepland voor verbeteren energieprestaties bij autodealer A.M. Elektra”. Aan het eind van een lange dag keer je huiswaarts. Weer file, 30 minuten vertraging. Wanneer de navigatiefunctie een aanrijdtijd van onder de 20 minuten aangeeft gaat thuis de verwarming aan. Dat gebeurt een stuk later dan normaal. Weer een melding: “gelukkig heb je die 30 minuten energie voor de verwarming bespaard!” Je komt onbezorgd thuis in een opgewarmde woning. Als je je agenda bekijkt zie je de afspraak bij de autodealer staan. Precies gepland op een dag zonder afspraken, je agenda is voor die dag verder geblokkeerd voor afspraken buiten de deur, handig!?

Besparing is altijd positief?

Niets in dit voorbeeld is onmogelijk. Maar interessanter dan de vraag naar wat wel/niet mogelijk is, is de vraag naar wat deze of vergelijkbare mogelijkheden doen. Daarvoor kunnen we beginnen met een positieve en een negatieve lezing van bovenstaand scenario.
[table “19” not found /]

Voor wie en van wie is de duurzaamheid?

Het zou flauw zijn te volstaan met een oppervlakkige positieve of negatieve lezing van het scenario. Door de technologische duurzaamheidsinnovaties verschuiven er structureel verhoudingen. Om bij dit (hypothetische) scenario te komen zijn de nodige keuzes gemaakt. Vergelijkbare keuzes zullen in de praktijk vaker gemaakt worden. Daarbij kunnen we steeds de vraag stellen wie welke informatie heeft en wie daarmee welke beslissingen kan (laten) nemen voor zichzelf en anderen.

Technologische vooruitgang en techniek worden vaak als neutrale en democratische factoren gezien. De manier waarop ze ingezet worden is dat echter zeker niet. Vaak worden oplossingen voor problemen zo gepresenteerd dat het lijkt alsof ze optimaal zijn. Of zo dat er geen ‘serieuze’ alternatieven waren. Deze strategie werkt het best wanneer er een duidelijk ‘goede’ agenda is. Een onverdacht thema als duurzaamheid bijvoorbeeld. Door de framing van probleem en oplossing wordt ongemerkt een ‘veranderproces’ ingezet. Het is in het geval van bovenstaand scenario daarom niet enkel relevant te onderzoeken of de inzet van techniek zorgt voor duurzamer energiegebruik, maar ook hoe de oplossingen ons leven vormgeven. Kortom; wat doen de middelen, en voor wie?
[table “20” not found /]

De open eindjes van verduurzaming en technologische voortgang

Wie controleert en stuurt wie in bovenstaand voorbeeld? En dan bedoel ik niet zozeer qua privacy, maar op het gebied van bredere en ingrijpendere zaken. Bijvoorbeeld; “waar zitten kennis en uitvoerende macht?” en ”hoe kun je daar tegenin gaan?” Daarbij speelt het overdragen van de internalisatie van sociaal wenselijk gedrag (in dit geval duurzaam energiegebruik dat via technologische hulpmiddelen onderdeel van je dagelijkse praktijk wordt) aan technieken een rol. De technologisering (die in dit geval achter een onverdacht thema als verduurzaming zit) zorgt voor een vertroebeling en decentralisatie van overwegingen en gedrag, maar reproduceert ondertussen bestaande verhoudingen. Kennis is niet langer enkel macht, het is vooral de productie van (sociale) werkelijkheid. Dit uit zich in de volgorde van auto’s in de file en jouw afspraak met de garage.

En die elektrische auto dan?

Wat valt op wanneer we vanuit een breder perspectief naar de introductie van de elektrische auto in het algemeen kijken? In eerste instantie dat er een grote diversiteit aan kritieken op de stimuli voor de productie en verkoop van elektrische auto’s is. Deze richten zich volgens veel van deze kritieken op een selectieve groep van goed verdienende lease-rijders én aan producenten van luxeauto’s. Op die manier privilegiëren de stimuli het vooroplopen in verduurzaming op een zeer specifieke manier. Het ‘privilege’ wordt een sociale verwachting of morele plicht, en zo een controlemechanisme.

Het nettoresultaat qua duurzaamheid staat daarnaast ter discussie. Het gros van de elektrische auto’s dat momenteel geproduceerd wordt is volgens berekeningen te luxe (te zwaar en energieslurpend), te energieverspillend wat betreft de eigen productie (van grondstofdelving tot assemblage) en te vaak ter vervanging van auto’s die niet aan vervanging toe zijn (extra productie en afval). Welk (tegen)argument wordt vervolgens vaak gebruikt? “Met het (gesubsidieerd) ontwikkelen en rondrijden in elektrische auto’s wordt de verduurzaming van de economie op gang gebracht.” Dit is echter juist een indicatie van het beperkte blikveld van degenen die dit argument hanteren. Zij koppelen fenomenen – milieuprobleem, ongelijkheid, neoliberalisering – eerst onterecht los van elkaar, om ze daarna (via het creëren van ruimte voor technologische vooruitgang) als – enige – uitkomst te presenteren. Vanuit deze retoriek kunnen de critici bovendien worden neergezet als de vertragers van duurzame oplossingen.

Sharing is caring!

© BouwKennis.   |  Alle rechten voorbehouden

Cookieconsentbanner door Real Cookie Banner